เต่าห้วยคอลาย Cyclemys tcheponensis
เต่าห้วยคอลายเป็นเต่าที่พบได้ในไทยอีกชนิดหนึ่งที่หาพบได้ยากมาก เพราะเต่าห้วยคอลายเป็นเต่าที่พบเห็นได้แค่ทางภาคเหนือ และภาคตะวันออกเฉียงเหนือเท่านั้น และไม่มีข้อมูลยืนยันเลยว่าเต่าห้วยคอลายสามารถพบเห็นเต่าชนิดนี้ให้ภูมิภาคอื่นอีกเลย ซึ่งเต่าห้วยคอลายเป็นเต่าที่พบในไทยอีกชนิดหนึ่งที่ได้รับการคุ้มครองจากพระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า ในพุทธศักราช 2546 ซึ่งตอนนี้ก็เป็นที่หาพบได้ยากแล้ว เพราะเต่าที่พบในไทยส่วนใหญ่ใกล้สูญพันธุ์ และได้รับการดูแลจากเจ้าหน้าที่เป็นที่เรียบร้อยแล้ว เต่าห้วยคอลายเป็นเต่าน้ำจืดที่มีหน้าท้องของเต่าห้วยคอลายจะเป็นบานพับอยู่ด้านหน้าของกระดองทั้งหลังและรอยต่อของเปลือกท้อง ทำให้เต่าห้วยคอลายที่บริเวณหน้าท้องด้านหน้าและด้านหลังสามารถขยับได้เพียงเล็กน้อย
ซึ่งการที่เต่าห้วยคอลายที่มีบริเวณหน้าท้องด้านหน้าและด้านหลังที่ขยับได้เพียงเล็กน้อยจึงไม่สามารถเปิดและปิดได้อย่างสนิทเหมือนเต่าที่มีกลางกระดูกสันหลังที่มีสันเล็กน้อย เต่าห้วยคอลายมีเกล็ดที่อยู่ตรงแถบขอบกระดองเหนือต้นคอมีขนาดที่เล็กมาก นอกจากนี้ยังมีเกล็ดใต้คอยื่นออกมาทางด้านหน้าที่มีความยาวมากกว่าเกล็ดเหนือต้นคอ
ซึ่งทั้งหมดนี้คือ ลักษณะเฉพาะตัวของเต่าห้วยคอลายที่หาชมได้ยากมากในปัจจุบันนี้ เต่าห้วยคอลายเป็นเต่าที่มีจำนวนที่น้อยอยู่แล้วและพบเห็นได้ยากตามธรรมชาติ จึงไม่แปลกที่คนส่วนใหญ่จะไม่ค่อยรู้จักเต่าสายพันธุ์นี้ เพราะมีให้เห็นในพื้นที่ที่เต่าชนิดนี้อาศัยอยู่ก็มีจำนวนที่น้อย พบเห็นได้เพียงสองที่เท่านั้น มีเพียงภาคเหนือและภาคตะวันออกเฉียงเหนือเท่านั้น เป็นเต่าที่มีพันธุ์เฉพาะพื้นที่ที่น้อยและยังมีจำนวนที่พบเห็นได้น้อยมาก ๆ ชื่อของเต่าสายพันธุ์นี้ได้มาจากลักษณะของเต่าที่มีคอที่เป็นลายและอยู่ในห้วย จึงได้ชื่อว่าเต่าห้วยคอลาย
เมื่อเต่าห้วยคอลายออกไข่ไว้ในหลุมที่ทำการขุดแล้ว ก็จะออกหากินได้ตามปกติ เมื่อลูกเต่าของเต่าห้วยคอลายฟักตัวออกจากไข่แล้วจะมีลักษณะเป็นลูกเต่าที่มีเปลือกสีน้ำตาลแดงและสีน้ำตาลอมเขียว บริเวณหน้าท้องของเต่าห้วยคอลายจะเป็นสีชมพูและมีจุดลายสีน้ำตาล หัวของลูกเต่าห้วยคอลายจะมีสีน้ำตาลแดง คอสีส้มและมีลายสีน้ำตาล ส่วนเต่าห้วยคอลายที่โตเต็มวัยแล้วจะมีลักษณะเปลือกหลังมีสีเทาดำ ส่วนเปลือกที่ท้องจะเป็นสีเหลืองไม่มีลาย ตัวของเต่าห้วยคอลายจะเป็นสีเขียวแกมสีเหลืองและมีจุดดำ ขาของเต่าห้วยคอลายจะมีสีเทาผิวสีขาวนวลมีลายหรือมีลายสีน้ำตาลดำตามความยางของคอ